De systeemuitdaging: van een technische naar een systeembril op de energietransitie

Lukt het om een groep mensen die een weerspiegeling vormt van het energiesysteem op te leiden tot ambassadeurs van een systeemperspectief op de energietransitie: van systemisch inzicht naar systemische actie? Dit was de uitdaging die op tafel lag, na gesprekken met Netbeheer Nederland. Ook de Club van Rome Nederland en het Natuurcollege erkenden de uitdaging.

Energieprofessionals zijn veelal rationeel en feitelijk getraind – alsof er slechts één waarheid is, die uit te rekenen valt. De werkelijkheid verandert echter snel en het veld waarin de energietransitie zich afspeelt is dynamisch en emergent. Een nieuwe werkelijkheid dient zich aan, waarin hele nieuwe spelers hun intrede doen, terwijl het energienet decentraliseert en verduurzaamt.

De systeemaanpak:

Een eenjarige leergang ‘systemisch intelligent leiderschap’ voor senior professionals in energiedomein

In 2015 startte de eerste lichting van de leiderschapsacademie energietransitie. In 2016 ging een tweede groep van start. Alumni ontmoeten elkaar nog steeds en zoeken elkaar op als zij willen sparren over complexe systeemvraagstukken in het energiedomein.

Het traject was zeer succesvol o.a. door de combinatie van uiterst bijzondere en gemotiveerde deelnemers en unieke inbrengers die de academie samen, al doende maakten tot een indrukwekkende ervaring waarover deelnemers oa schreven:

“In de leerreis is veel ruimte voor persoonlijke vraagstukken en uitdagingen en helpt deelnemers stappen vooruit te zetten om hun eigen potentieel te realiseren. Iedere sessie heeft me op een andere manier in beweging gezet en me geholpen om mijn eigen weg te vinden en te bewandelen.”

Chael Kruip, partner, Quintel Intelligence

“Deelname aan de academie helpt mij een breder en diepgaander inzicht in de energietransitie te ontwikkelen, daarmee tot vernieuwende ideeën te komen en hiermee effectiever aan de slag te gaan. De academie is voor mij een inspirerende reis met vele persoonlijke leermomenten, de diverse deelnemersgroep en docenten zorgen voor continue uitdaging, kennismaking met nieuwe denkbeelden en reflectie. Vooraf had ik niet kunnen bedenken dat loslaten en openstellen de belangrijkste stappen voor mij zijn om vooruit te komen in mijn bijdrage aan de energietransitie.”

Jan Pellis, strateeg, Stedin

“Er is geen betere manier om inzichten te verkrijgen en de geest te verrijken dan door te reizen. De leiderschapsacademie energietransitie kan ik omschrijven als een ware leerreis, die mij op een dieper niveau verbindt, en daarmee bij mij en andere deelnemers niet eerder verkende krachten ontketent om een belangrijke bijdrage te leveren aan het pad naar een nieuw energiesysteem. De manier waarop de leerreis is georganiseerd maakt dat het geheel groter is dan de som der delen: samen kunnen we meer, beter, verder gaan, en daarmee dienstbaarder zijn aan de toekomst.”

Arash Aazami, oprichter, Kamangir | Beyond Boundaries

Het geheim van de smid:

Het programma werd opgezet in de vorm van een 1-jarige leerreis, ontworpen volgens de principes van Theorie-U (een methodiek van systeemverandering, ontwikkeld door MIT). De volgende leervragen stonden centraal:

  • Hoe werkt het organisch systeem Aarde? Wat betekent dat voor de werking van ons eigen systeem en voor het energiesysteem?
  • Hoe verhouden wij ons tot de systemen om ons heen? Waar zit de vrije ruimte?
  • Wat is de systeemdynamiek van de energietransitie en wat betekent het als we hierin een beweging maken?
  • Kunnen wij ons eigen systeem faciliteren om zichzelf te vernieuwen?
  • Hoe staat het met onze persoonlijke systeemgrenzen? Waar lopen we tegen aan? Wat betekent dit voor ons werk aan de energietransitie?
  • Welke systeemvernieuwingen hebben onze aandacht? Waar willen we meer van weten? Met welk eigen project gaan we aan de slag?
  • Hoe benutten en betrekken we het hele systeem bij dat wat ons te doen staat?

Oprichter van Green Bridges, Martine Verweij, ontwierp het traject en betrok hierin o.a. de volgende mensen:

Klaas van Egmond – Hoogleraar milieukunde en duurzaamheid
Marja de Vries –  Onderzoeker en schrijver
Fransjan de Waard – Bioloog, ecoloog, pionier permacultuur
Floris Koot – Sociaal innovator en uitvinder
Li-an Phoa – Ecoloog, systeemdenker
Lisette van der Wel – Systeemopsteller, eco-antropoloog, auteur
Evelien Hogeweg – Systeemopsteller
Prinses Irene – Voorzitter van het NatuurCollege
Nancy Wiltink – Verhalenvertelster, dramaturg
Erik van Praag – Wetenschapper, docent, psychotherapeut, auteur
Floor de Ruiter – Docent leiderschapsontwikkeling, expert value-framing
REOS partners – Experts social labs en prototyping
Christopher Baan – Facilitator van systeemverandering

Opbrengsten van deelname aan deze leerreis:

Deelnemers

  • Leerden ‘hoe de wereld (systemisch-gezien) werkt’ en wat dat betekent voor wat werkt als het gaat om hun eigen leven, om samen leven en hun bijdrage aan de energietransitie.
  • Vergrootten hun intuïtieve en emotionele intelligentie en zijn daarmee beter in staat om in complexe systemen hun weg te vinden en de beste interventies (met de grootste hefboom) te ontwikkelen.
  • Leerden luisteren naar hun innerlijke motor en autoriteit waardoor zij hun eigen dynamische balans kunnen bewaken en effectiever bij kunnen dragen aan de energietransitie.
  • Ontdekten onbewuste grenzen aan hun groei en ontwikkelen nieuwe perspectieven die helpen om die grenzen achter zich te laten.
  • Leerden methodieken hanteren voor participatieve systeemverandering en prototyping om het hele systeem bij hun idee te betrekken.
  • Leerden communiceren met respect voor het geheel, volgens de principes van spiral dynamics.

Organisaties

  • Werden onderdeel van een diverse groep professionals in het energiedomein met een systemische blik, die een voedingsbodem vormen voor vernieuwende ideeën, projecten en samenwerkingen om de energietransitie te versnellen.
  • Leerden meer over de plek van het organisatiesysteem in het energiesysteem in transitie en konden daardoor een effectievere rol spelen in die transitie.

Het energiesysteem van de toekomst

  • Een kleine groep goed gepositioneerde en diverse professionals in het energiedomein ‘leerde het geheel zien’ en ‘hun eigen unieke rol in dit geheel’, om van daaruit te komen tot systemische actie. Zij die meededen met dit programma werden ambassadeur van een systemische en meer volledige kijk op de werkelijkheid in het kader van de energietransitie en ontwikkelden concrete ideeën die systemisch gezien ‘hout snijden’. Hier zal de energietransitie van profiteren.