Tipping point
Een tipping point is het moment dat een drempel wordt overschreden en een systeem van de ene stabiele staat in de andere overgaat. Let op: een stabiele staat betekent niet dat er niks gebeurt: een systeem is altijd in beweging, maar die beweging volgt een bepaald ritme en frequentie.
De stabiele staat van een systeem kan bijvoorbeeld een staat van exponentiële groei zijn, waarna volgend op een tipping point – een kantelmoment – het systeem instort, of, in een dynamische balans komt.
Drempel
Een drempel wordt in het Engels ook wel threshold genoemd. In levende systemen vindt voortdurend verandering plaats. Alles is constant in beweging. Die beweging kent een natuurlijk bereik, ritme en frequentie. Vindt er een verstoring plaats van dit bereik, ritme en frequentie dan kan het zijn dat het systeem verandert en niet naar een originele toestand (kan) terugkeren. De verstoring is in dat geval zo groot dat de maximale rek wordt overschreden en dan kan het spreekwoordelijke elastiek breken.
Een voorbeeld in het sociale domein – de schoolklas
Als een druk kind te laat een klas binnenkomt en de leraar zegt hier iets van, kan het zijn dat dit de druppel is die de emmer doet overlopen. Dat lesuur zal de leraar voortdurend problemen hebben om de orde te handhaven. Dit hoeft niet; voor het zelfde geld is de verstoring kort en relatief rimpelloos. De leerling kalmeert snel, de rest van de klas reageert nauwelijks en iedereen doet goed mee met de les.
Een voorbeeld op het gebied van ecosystemen
Toen op Borneo malaria uitbrak besloot de Wereld Gezondheid-Organisatie DDT te gebruiken om de muggen uit te roeien. Dit had grote gevolgen. De muggen stierven, maar zo ook een parasiterende wesp die rupsen opat die leefden nabij de rieten daken van de huizen op Borneo. De daken van de huizen van veel mensen op Borneo begonnen dus in te storten. Insecten die stierven door de DDT werden gegeten door gekko’s, die werden gegeten door de katten op het eiland, die ook stierven. Daardoor ontstond een rattenplaag, waardoor de pest en tyfus uitbraken op het eiland. De WHO besloot uiteindelijk om gezonde katten op het eiland te droppen. Operation Cat Drop.
In dit verhaal werden verscheidene ‘drempels’ overschreden.
Wat goed is om te beseffen is dat we maar heel weinig weten over welke invloed menselijke verstoringen hebben op welke plekken, in welke mate, en in hoeverre ecosystemen al door andere verstoringen beïnvloedt zijn. We weten ook niet hoe veel rek bepaalde ecosystemen hebben.
We zien wel steeds scherper dat wij mensen op allerlei manieren ecosystemen verstoren en over drempelwaarden heen jagen. Echter, dat zien we vaak veel te laat.
Het begrip ‘drempel’ heeft sterk te maken met het begrip ‘veerkracht’. Lees daarover meer.