presencing

Post-corona samenleving: hoe zetten we nu de juiste stappen?

9 april 2020 – Aangezien alles om ons heen al in beweging is, lijkt dit juist het moment om te werken aan een weerbare, veerkrachtige post-corona samenleving. Een mooiere samenleving, zoals we in ons hart weten dat deze mogelijk is. Maar wat is dan van belang? Wat is wijsheid? Hoe kunnen we daar juist nu stappen in zetten? Meer lezen

eerste dag thuiswerken

Corona is de transitie

17-3-2020 – Corona ís de transitie. We kunnen reageren op wat er nu gebeurt vanuit ‘het huidige regime’ of vanuit de ongewisse toekomst zoals deze op ons afkomt. Doe ik het eerste, dan voel ik vooral wat onder mij vandaan glijdt. De zekerheden, de vanzelfsprekendheden. Doe ik het tweede, dan bekruipt mij een grote nieuwsgierigheid en een verlangen naar een mooiere wereld waarvan ik in mijn hart voel dat deze mogelijk is.Meer lezen

Kwantum landbouw: verkenning van een energetisch wereldbeeld

1 september 2018

door Lisette van der Wel*

Op een zonnige voorjaarsdag reis ik af naar Zwolle voor een ontmoeting met landbouwkundige Henk Kieft. Ik wil meer weten van zijn vernieuwende werk op het gebied van ‘kwantum landbouw’, een vorm van landbouw die uitgaat van de wederzijdse beïnvloeding van mens en natuur, ook langs energetische en intuïtieve weg. Vanuit mijn werk met natuuropstellingen heb ook ik de ervaring dat er meer is dan het oog kan zien in het contact van mensen met hun natuurlijke omgeving. Ik ben benieuwd wat het onderzoek van Henk kan bijdragen aan beter begrip van deze interactie. Met een verse pot thee zetten we ons op het terras van zijn huis. Omringd door zingende tuinvogels, steekt Henk van wal. Meer lezen

Tussentijd – ruimte om verliefd te worden op de wereld

Door Martine Verweij

Ik merk dat ik de tijd wil vastpakken. Of me erdoor wil laten meezuigen. Zonder nadenken de trein instappen op weg naar een afspraak. Niet teveel nadenken.

Om me heen de geluiden van de stad. Mijn partner zit naast me te werken. De meeste mensen zijn nog op vakantie. Wij net terug. De tijd leek te vliegen de afgelopen weken. Ondanks de vakantie. En nu staat hij ineens stil. Niemand heeft mij nodig. Ik word nergens verwacht. Tussentijd. Het is als een ruimte. De ruimte tussen het ene verhaal en het andere.

Een irritante ruimte, want wat moet ik ermee? Deze ruimte doet me vertwijfelen, drentelen, besluiteloos zijn. Weg met die ruimte! Of zie ik iets over het hoofd? Meer lezen

meeting the spirit of the wild

Meeting the Spirit of the Wild

Door Lisette van der Wel

‘We invite you to join us at Bergplaas Nature Reserve for a week in the wild and awesome nature of the Karoo Mountains, to experience the interconnectedness of all life and to take time out to connect to your own inner nature. …’

Mijn hart sprong op toen ik deze uitnodiging las. Dit was wat ik zocht om dieper door te dringen in wat (wilde) natuur met mensen doet en mensen met natuur – voorbij de grenzen van het strak georganiseerde Nederland. Mijn reserves over vliegen zette ik voor een keer opzij. Ik vertrok naar Zuid-Afrika voor de wildernis-retraite ‘Meeting the Spirit of the Wild’ met Irene van Lippe-Biesterfeld en Wayne Maspero.

Meer lezen

Laten we het woningabonnement kopiëren! Wat is dat verleidelijk!

Over het oh zo, aantrekkelijke kunstje –  versus de kunst van het dansen met systemen

Blog van Martine Verweij, met steun van Petra van de Kop, naar aanleiding van systemische verkenning over invloed financiële systeem op energietransitie in gebouwde omgeving op 24 november. Met: Dorine Putman (ASN), Ron Sint Nicolaas (Gemeente Deventer), Femke Adriaens (Gemeente Assen/ZZP), Petra van de Kop (Kop & Co) en Martine Verweij (MVI-Energie/Green Bridges). 

Ron Sint Nicolaas van Gemeente Deventer, legt het helder uit. Nu het woningabonnement er is, wil iedereen het. Eindelijk kan met energie, wat met telefoonabonnementen al lang kon. “Zonder zelf een euro te investeren, kunnen mensen hun huis energiezuinig maken”, zo is te lezen op de website: www.woningabonnement.nl.

Dat willen mensen natuurlijk graag overnemen en opschalen. Dat is ook heel belangrijk om de energietransitie in de gebouwde omgeving kans van slagen te geven. En toch – aldus Ron: “Als in het land partijen vragen hoe we het gedaan hebben, hebben ze de neiging om aan de oppervlakte te blijven. Ze willen het kunstje kopiëren en kijken niet goed naar dat wat nog meer nodig is.

Wij hebben achter de schermen knoppen omgezet, opdat systemen die mee moeten bewegen dat ook doen. Waar nodig hebben we omwegen gecreëerd, om ons doel te bereiken. Ervaring met marketingprincipes op andere gebieden hebben erg geholpen. Maar vooral vragen stellen. Vragen naar het waarom van vaak ingewikkelde regels. Desondanks hebben we te maken met de bestaande regels. Vandaar die 1123 pagina’s contract – waar we overigens graag vanaf willen.”

Dansen met systemen is een kunst. En als het goed gaat kan de uitkomst een knap kunstje lijken. Het is verleidelijk om juist dat kunstje dan ook te willen doen. Leuker, uitdagender en vooral effectiever is het echter, om de kunst van het dansen met systemen onder de knie te krijgen. Meer lezen

North sea energy lab

Het North-Sea Energy Lab – doe mij ook zo’n lab!

20 december 2017

Door Martine Verweij

Het jaar 2017 stond voor mij in het teken van het North Sea Energy Lab. Een multistakeholder innovatieproces dat in augustus 2016 officieel startte en waar ik een groot deel van mijn tijd aan besteedde. Het besluit om dit lab op te zetten volgde na een uitgebreide ronde van gesprekken met stakeholders. Vooral het onderbuikgevoel van Ernst van Zuylen van het Topconsortium Kennis- en Innovatie Wind op Zee sprak tot mij: “als we zo doorgaan met de uitrol van windparken op zee, creëren we onze eigen weerstand, en lopen we al in 2023 tegen grenzen aan. Het moet anders.”

Trots op het lef om het te doen – en tegelijkertijd zie ik wat nog beter kan

Een jaar later ben ik blij dat we het gedurfd hebben. Zo’n groot vraagstuk, zoveel partijen, zo politiek gevoelig. Dankzij de Social Lab aanpak met Theorie-U als basis, hebben we een vertrouwenwekkende innovatieomgeving weten te creëren. Ik deed dit samen met Reos Partners, vanuit mijn rol als programmaleider MVI-Energie. Gaandeweg zijn de betrokken vissersbonden veranderd in hun houding. Van aanwezig zijn om te zorgen dat er niks gebeurt dat hen niet zint, nemen ze nu actief de regie over hun eigen duurzame toekomst.

We hebben veel bereikt in een jaar. Het bestuur van het TKI Wind op Zee acteert als ambassadeur van deze aanpak en overweegt openlijk om de hele innovatieprogrammering op een meer participatieve wijze vorm te geven.  Leden van de convening group* voelen zich mede-eigenaar en investeren hun tijd nog steeds in het lab. Er wordt gewerkt aan concrete pilots om de centrale conclusie te onderbouwen: we moeten nú stappen zetten naar een integrale ontwikkellogica op de Noordzee. Alleen als we gelijktijdig met de energietransitie op zee, werken aan een ecologisch gezonde Noordzee, kan de zee een betrouwbare duurzame voedsel- en energiebron worden.

Niet gek dus om hier enthousiast over te communiceren. Maar dat heeft wel een risico. Meer lezen

Dansen tussen de kerstbomen

Door Nancy Wiltink

‘Fake it untill you make it’, ik hoorde dat voor het eerst aan aantal jaren geleden. Oftewel: als je twijfelt of het gaat werken, doe het dan alvast en doe alsof het werkt. Probeer het gewoon. Je zou het ook bluffen kunnen noemen, maar dat doet het idee tekort. Ik zie het liever als spelen met de mogelijkheid. Door jezelf niet al te serieus te nemen en gewoon te kijken hoever je komt, kan je verassend veel bereiken. Op het toneel is dat de gewoonste zaak van de wereld, maar in het echt?

Neem nou mijn dans met de lokale overheden bij mij in de buurt. Ik woon in de stad, maar wel in een relatief groen deel, Amsterdam Noord. Een vriend van mij had een geweldig plan: na kerstmis bomen met kluit verzamelen in een kerstbomenasiel, en dan na een jaar de bomen omzagen en verkopen ‘voor vet geld’. Het werkte helaas niet. Groenvoorziening stuurde mannen met de motorzaag op het geplante bosje af, want in Amsterdam mogen kerstbomen niet zomaar in de openbare ruimte geplant worden, dat wordt gezien als onkruid. Groene burgers en groenvoorziening komen wel vaker tegenover elkaar te staan en ik vroeg me af wat er nodig was om een tijdelijk kerstbomenbos wèl voor elkaar te krijgen. Want het leek me een heel mooi klimaatvriendelijk alternatief voor de kerstbomenverbranding. Meer lezen

Het belang van doseren in plaats van aanjagen

Verslag van Systemisch Lab Duurzaamheid Uitdagingen – 18 oktober

Casus: de waterstofgas ambitie van Noord-Nederland – impact op de Drentenaar 

Onze vraaginbrenger heeft veel ervaring met het begeleiden van sociale innovaties in maatschappelijke vraagstukken. Maar nu is ze zoekend naar haar rol. Ze is gevraagd om een beweging te organiseren in Drenthe die kan leiden tot maatschappelijke acceptatie van waterstofgas als belangrijkste energiedrager voor de Groene Waterstofeconomie in Noord-Nederland. Drenthe is al vaker groot geweest in energie. De bestuurlijke ambitie is om opnieuw energie-koploper te zijn. Daardoor blijft de kennis in de provincie die zo van betekenis is voor de economie van Drenthe. Drenthe bruist en is innovatief als het gaat om energie, aldus vraaginbrenger. Maar hoe kijken de Drentenaren hier tegenaan? De grote concurrent is Rotterdam. Een wedstrijd tussen gebieden? Draagvlak van bottom-up is cruciaal, aldus de vraaginbrenger. Daar is zij voor gevraagd.

De hele groep wordt wakker. Dit voelt gek. Een top-down ambitie en een bottom-up aanpak? Waar moet dat toe leiden? Meer lezen

Alle processen vragen tijd

Door Lisette van der Wel.

Zijn stevige gestalte en door weer en wind gegroefde gelaat verraden een leven van werken in de aarde. Zijn bedachtzaam gekozen woorden tonen een man die nadenkt over wat hij ziet en ervaart. Hovenier Rob van der Steen (1955) is een mens met een verhaal. Op een zomerse middag spreek ik hem in zijn appartement in de Bilt over levenslessen van de natuur.

De weg van het hart
‘Mijn liefde voor de natuur is ontstaan doordat ik als kind zag hoe mijn vader, die last had van ernstige depressies, altijd opknapte van een vakantie in de natuur. ‘Daar moet toch wel iets groots aan de hand zijn’, ging het door me heen. Als stadskind was ik weinig gewend qua natuur, maar in die vakanties gebeurde er wat. Niet alleen met mijn vader, maar ook met mij. Bij ons thuis was het zwaar en naar, in de natuur ervoer ik vrede en rust. Daar kon ik ademhalen, letterlijk en figuurlijk. Meer lezen

Wat zou de liefde nu doen?

Door Inge Knoope – naar aanleiding van systemisch lab duurzame uitdagingen van 3 mei 2017

Ik zie haar nog staan. Haar schouders zakken langzaam naar beneden. De ontspanning daalt over haar gezicht. Ze is opeens heel mooi en sterk. Ze straalt wijsheid uit.

Zojuist heeft ze haar eigen plek ingenomen in een maatschappelijk opstelling, die tot een onverwachte afronding komt. Ze heeft zich oprecht afgevraagd hoe het verder moet met het initiatief, waar ze tot nu toe met hart en ziel aan gewerkt heeft. Maar ze voelt ook dat er iets hapert. Uit de opstelling krijgt ze terug gespiegeld dat het beter is voor haar, én voor het maatschappelijke veld waarin ze zich begeeft, wanneer ze nu rust neemt en om dat project waar ze mee bezig is, éven  wat minder belangrijk te maken dan de rest van de dingen die in haar leven spelen. Meer lezen

Following the flow of life in Scotland – a conscious act of (in)dependence

door Martine Verweij

Warning – this is partly a report on my holiday, partly a ‘normal’ blog – it is a bit more personal than usual – don’t read it if you don’t feel like reading such personal matters. In essence it’s a blog on how I was able to dance with systems, during my travels. 

So here I went, off by myself with my dog Driekus, to Scotland by ferry. Nothing planned. Not even the first night. No trains, no ferries. No trainings at Findhorn, no mid-week horse riding, no tickets for the Edinburgh theatre festival. Just the ferry crossing forth and back.

We did bring something. And it isn’t the least. I brought on these travels my very best Self. My curious Self. My trusting and intuitive Self, supported by my hands-on Self. And I also stacked in time. Loads of time. Almost three weeks to do whatever felt right to re-engage with Scotland and the part of my roots that I know so little about.

During the trip, I kept asking myself the same question: why did I go on this trip? Why in this way? And when the answer finally dawned on me, I realized it was the opposite of what people might think such a trip would offer: a celebration of my independence. Going at it alone and succeeding. Yoehoe. What a woman! Doing such a masculine thing. Following my own path without giving in to demands of fellow-travelers. Doing exactly as I please. Courageous. Fearless.

Courageous we were. Fearless not. And no. The above is not what we got out of this trip. It has a lot more to do with the title of the Green Bridges’ newsletter than you might think.

Meer lezen

The importance of dancing (with systems) on two legs

Door Martine Verweij

A personal confession

Shockingly but true: the last few years I’ve come to discover that most of my life I wasn’t fully able to perceive reality as it truly is and as it can be. With this handicapped way of perceiving the world, I could not see many crucial things. I never had clear inner visions of what can be. I would think of all there is to know in the world, as sheer impossible to grasp. Seeing all the different scientific disciplines, the fields of knowing, I would feel overwhelmed by their magnitude. Thinking: how can I ever know all there is to know and then proceed by doing the right thing? I mostly saw the details. I could only hope there would be some interconnectedness.

I also couldn’t see that things that annoy me in others, are actually part of me (‘I am the other’) and can be seen as a gift, to show me what’s going on inside and what’s bothering me about myself. I couldn’t look at a painting and feel the maker’s energy and the source of inspiration that he was connected with. Meer lezen

Learning to dance with systems – Donella Meadows’ view

The name for Green Bridges’ newsletter ‘Dancing with the System’, was chosen quite intuitively. You might believe how surprised I was when I found out that Donella Meadows, one of the persons that influenced me most when it comes to understanding the power of systems thinking, wrote a blog called ‘dancing with systems’ a few decades ago. A blog in which she explains what the limits are of systems thinking. And how important it is that we learn to dance with systems.

Donella Meadows: “We thought that [through systems thinking] we could control systems. That we could make systems do what we wanted them to do. But we found out: we can’t control systems or figure them out. But we can dance with them!

We can’t impose our will upon a system. We can listen to what the system tells us, and discover how its properties and our values can work together to bring forth something much better than could ever be produced by our will alone.”

With permission of the Academy for Systems Change (formerly the Donella Meadows Institute) we hereby reprint Donella’s blogpost on dancing with systems. Hope you enjoy it just as much as we do. We couldn’t have explained the importance of ‘dancing with the system (rather than trying to control it)’ any better.

Meer lezen

The systemic promise of populism: you’re no longer alone – I’m with you! And not with them!

What is the Donald Trump phenomenon showing us, systemically? The answers run wide. It’s about reestablishing the position of the masculine man in American society. It’s the white downwardly mobile middle class that wants acknowledgement. It’s the American coal and shale gas industry that does not want to lose position, financing the climate change denial movement, feeding into the support of a candidate like this.

All these explanations are plausible, yet to my understanding they don’t get to the core. Contemplating on populism and the phenomenon of Trump-like candidates my hypothesis is that systemically these candidates are a solution to a state of being, which I’d describe as a feeling of separateness. Meer lezen

Why would they listen to us, when we don’t even listen to ourselves?

Shock, awe, fear and unbelief; I wouldn’t be surprised if one those emotions hit you when you woke up to the news of Trump as the new American president. How could this be? What did we miss?

About the same time as Trump was elected I was in the presence of some of the smartest people in the world, the ones who care deeply about the future of our planet and know about the facts that matter, when it comes to the state of the planet. It was my first time at the international Club of Rome meeting and what better moment in history to discuss about what needs to be done. What struck me was the dominant question in the room: why don’t people listen to what we have to say? What’s happening to society? It seems we’re more and more living in a fact-free society. That’s scary as hell.

As I spoke to people at the meeting, listened to the argumentation and contemplated on what I had been discovering the last few years when it comes to different ways of knowing, the contours of an answer to a few of those questions, came into being. Shortly said: what I see is that we’re messing things up when it comes to how we deal with emotions and facts, analysis and intuition.

And we mess things up so badly, that we make the original problem worse. A systems archetype of ‘fixes that backfire’ Meer lezen

Radicaliserende tegenstand van (energie)projecten op lokaal niveau – voel jij je nog verbonden?

In zijn essay ‘Niet langer verbonden’ (2 jan 2016) vraagt Bas Heijne zich af: waarom radicaliseren opvattingen in Nederland zo snel? Bedreigde eigenheid en een heftig gevoel van miskenning vormen volgens hem al jarenlang de grondtoon van de vaderlandse onvrede. Deze gevoelens gaan gepaard met heftige emoties, waarover vaak verbazing is. Hoe kan het dat een inspraakavond over de komst van een ASC of een windmolenpark zo gruwelijk uit de hand kan lopen?

Heijne beargumenteert naar mijn inzien terecht dat we moeten durven zien wat onderliggend is aan deze emoties: het gaat om een groeiend gebrek aan onderlinge verbondenheid in de samenleving.

Meer lezen

Corporate governance – saai en ingewikkeld? – niet met een systeembril

Soms stap ik in een wereld die ik totaal niet ken. Maandag was zo’n dag. Als bestuurslid van de Club van Rome Nederland was ik uitgenodigd om aanwezig te zijn bij een rondetafel bijeenkomst bij Nyenrode gericht op dialoog over de nieuwe corporate governance code, die ter consultatie voorligt. De bijdragen van aanwezigen duizelden me een beetje en ik vroeg me af wat ik daar aan het doen was, tot ik het geheel waar over gesproken werd tot me liet doordringen. De vraag was hoe je een onderneming met aandeelhouders (corporate) op zo’n manier bestuurt dat deze bij blijft dragen aan de duurzame dynamische balans op aarde. Een systeembril bood uitkomsten. Meer lezen

Klimaatverandering is ‘serious’ – toch werkt absolutisme averechts. Waarom?

Als ik terugdenk aan mijn studententijd dan is er een ding dat mij vooral achteraf opviel. Een groot aantal van de mensen dat het meest actief was in het verenigingsleven en het meeste lol had, bleek ook de grootste bollebozen. Ze haalden hun studie cum laude of hadden bepaalde lastige vakken met een 10 afgesloten. Waren dit genieën en verklaart dit waarom ze meer dan anderen konden feesten en plezier hebben? Of speelde er iets anders? Ik vermoed het laatste. Deze mensen – stuk voor stuk vrolijke, vriendelijke, joviale gevallen – waren in staat het studiespel relatief te spelen en haalden daarom hogere resultaten dan de gemiddelde serieuze bolleboos, zoals ikzelf.

Hoe kan dit? En wat heeft dit met onze omgang met klimaatverandering te maken?  Meer lezen

The Social Labs Revolution, a new approach to solving our most complex challenges

Blog inspired by the book: The Social Labs Revolution, a new approach to solving our most complex challenges, by Zaid Hassan

This was one of those books that sat on my digital shelve for at least 2 years until I realized I really did need to read it. I was hoping the book would help me see how to proceed with a subject that is so complex I couldn’t possibly see how we’d make progress with traditional project planning methods: the micro- and nano plastics problem in the world’s aquatic environments.

The book reaffirmed my intuition that such a problem can benefit from what Zaid calls a Social Lab. And through the description of Labs that Zaid ran himself, I became more realistic about the amount of time and effort that would be needed to get such a lab up and running, and about the time needed to keep it running.

For example, the Sustainable Food Lab took Zaid and his colleagues about 3 years to prepare and is still running. Other labs ran for at least three years. Some labs keep evolving, as the problems they focus on evolve.

What’s different about the labs, compared to traditional planning methods? How do they work? And why are they increasingly important?  Meer lezen

Niet alles is te koop! Oh ja? Waarom eigenlijk niet?

Blog geïnspireerd door het boek ‘Niet alles is te koop, Michael J. Sandel’

Het lijkt zo evident, dat niet alles te koop is. De liefde. Vriendschappen. Nieren. Een publieke verkeersrotonde. De aandacht van kinderen. Politiek filosoof Michael J. Sandel (Harvard University) toont met een grote hoeveelheid voorbeelden aan dat de afgelopen decennia steeds meer dingen te koop werden. Dingen waarvan je je kunt afvragen hoe gewenst dat is.

De markt rukt op als antwoord op maatschappelijke uitdagingen. Universiteiten of sportverenigingen die kampen met een begrotingstekort; scholen met slechte prestaties ten opzichte van het landelijke gemiddelde; gemeentes die het aan geld ontbreekt voor de groenvoorziening; patiënten die hun pillen niet nemen en daarmee de zorgkosten omhoog jagen; de markt weet er wel raad mee. Fijn! Mooi opgelost, zou je denken.

Door het boek van Sandel wordt duidelijk  waarom we haarfijn aanvoelen dat dit te mooi om waar te zijn is. Hij illustreert nauwgezet welke systeemdynamiek maakt dat een groeiende invloed van de markt grote ongewenste consequenties heeft. In deze blog ontrafel ik die dynamiek en teken hem uit.  Meer lezen

3. Rechtstreex: wij halen de voedselketen uit de anonimiteit en stoppen de ratrace

Ons voedselsysteem bevindt zich in een veelomvattende systeemcrisis (lees meer). Allerlei start-ups op het gebied van voedsel claimen dat ze het anders doen. Maar wat doen ze dan precies? En verdienen deze start-ups onze steun, of lossen ze slechts een deel van het probleem op? De tijd van lapmiddelen is voorbij: welke voedselconcepten vernieuwen het systeem zo volledig mogelijk? Het eerste voedselconcept dat ik onderwerp aan een analyse is Rechtstreex, een initiatief van Maarten Bouten en Arthur Nijhuis, dat inmiddels in meerdere steden actief is. 

Maarten Bouten van Rechtstreex vond mijn idee om hem te interviewen leuk. Zijn voorstel: kom maar een dagje meelopen, dan krijg je vanzelf meer gevoel bij wat wij proberen te bereiken voor de consument en de boer.

Dus ging ik op pad en ontdekte ik hoe Rechtstreex de voedselketen uit de anonimiteit wil halen, de kwaliteit van ons voedsel omhoog wil brengen, de ratrace wil stoppen en ondertussen de footprint van ons voedsel verkleint en verspilling tegen gaat. Meer lezen

Ladakh: leren van een samenleving die pas recent uit balans raakte

In 2003 reisde ik met mijn ouders, broertje en zusje naar Ladakh, de meest noordelijke regio van India, gelegen in het Himalaya-gebergte. Het werd een reis die grote indruk op me maakte, en dat heeft te maken met de reis zelf en met hetgeen ik naderhand leerde over Ladakh.

Op het dak van de wereld troffen we een samenleving die tot 1970 goeddeels afgescheiden leefde van de westelijke wereld en nu zo’n drie maanden per jaar bezoek ontvangt van toeristen op motoren, op de fiets of met het vliegtuig.

Uit het boek ‘Ancient Futures’ van Helena Norberg-Hodge, blijkt dat de openstelling van het gebied desastreuze gevolgen heeft gehad: het gebied is volledig uit haar ecologische en sociale balans geraakt. Het enige hoopvolle aan dit verhaal: de lessen die dankzij Norberg-Hodge geleerd zijn, zijn van grote waarde.

Meer lezen

2. Wat gaat er mis in ons huidige voedselsysteem?

Recent kondigde ik een serie blogs aan waarin ik onderzoek hoe vernieuwende voedselconcepten de grote problemen van ons huidige voedselsysteem proberen op te lossen. Startpunt van die reeks is een antwoord op de vraag: wat gaat er eigenlijk mis in ons huidige voedselsysteem?

Het antwoord op die vraag lijkt me boek- of promotieonderzoek-waardig. Aangezien ik nu niet van plan ben om te promoveren of een boek te schrijven, doe ik een poging tot een antwoord, maar vraag ik bij voorbaat om me te vergeven voor mijn onvolledigheid en me vooral aan te vullen waar kan. Laten we samen een overzicht maken waar we allemaal wat aan hebben.

Mijn ambitie is om deze systeemanalyse voortdurend te updaten en uit te breiden naarmate ik meer voedselpioniers spreek. Ik wil graag hun (en jouw) kennis integreren.

Kort samengevat, voor de lezers die willen koppen snellen, kwam ik er in deze analyse achter dat ons huidige industriële, internationale voedselsysteem onhoudbaar is omdat we met dit systeem: Meer lezen

1. Help: ons voedselsysteem werkt niet meer. Wat kan ik doen als consument?

Voedsel: ik heb het elke dag nodig en kan dus elke dag ‘de juiste keuze maken’. Een keuze waardoor ik me goed voel, zowel fysiek, als mentaal. Fysiek, omdat ik er gezond door blijf. Mentaal, omdat ik weet dat ik bijdraag aan een voedselsysteem dat werkt, voor ons allemaal. Voor boeren hier en daar, voor mensen met een kleine en grote portemonnee, voor tussenleveranciers, het personeel van de supermarkt en de chauffeurs van transporteurs, voor varkens, schapen en bijen. Voor bloemen, het grondwater en de bodem, voor het klimaat en de watercyclus.

Met de toename van vernieuwende initiatieven, duurzame start-ups en de groei van het biologisch assortiment, zou het makkelijker moeten worden om ‘de juiste keuze te maken’. Dat geldt niet voor mij. Met elk nieuw concept dat ik leer kennen denk ik: moet ik hier nu m’n geld op inzetten? Of moet ik toch mijn moestuintje maar wat serieuzer gaan nemen? Maar wat als je nu geen moestuin hebt of net als ik, nog niet echt groene vingers?

Ik was duidelijk klaar voor een zoektocht die ik graag met je deel. Want wat is er eigenlijk mis met ons voedselsysteem? En hoe bieden verschillende vernieuwende, of juist traditionele voedselconcepten hier een antwoord op? Meer lezen

Leren lopen op twee benen

Jonge, fanatieke wereldverbeteraars, die hun ogen niet sluiten voor de staat van de wereld en die hebben besloten hun leven te wijden aan ‘het blussen van het vuur’. De aarde staat tenslotte in brand. Mensen als ikzelf, die hun taak zo serieus nemen dat ze zichzelf voorbij lijken te hollen en zich voortdurend afvragen: ‘doe ik wel genoeg’? Over die groep maakte ik me zorgen. Zoals anderen zich ook over mij weleens zorgen maakten. M’n vader zei vroeger al tegen me: ‘lach eens wat vaker! Je neemt het leven zo serieus!’ Dan nam ik me voor om meer te lachen en rende vervolgens weer door, met een glimlach. Meer lezen

De logica van kernenergie – het hangt van je wereldbeeld af

Waarom kernenergie? Ik heb er nooit heel lang bij stil gestaan. Maar een bezoek aan Urenco met een groep Young Club of Rome-leden, maakte dat die vraag door mijn hoofd begon te spoken en ik mijn systeembril oppoetste. Urenco is een van ’s werelds grootste producenten van verrijkt uranium, met een grote fabriek nabij Almelo. De toer van een aardige medewerker, startte in een officiële ontvangstruimte, waar jonge en wat oudere bezoekers wordt uitgelegd wat Urenco doet en waarom dat belangrijk is. Maar vond ik dat ook? Meer lezen

Onbedoeld vijandschap in relaties – een systeembril biedt uitkomsten

Onbedoelde vijanden. Het kan blijkbaar de beste overkomen, zoals mijzelf en mijn partner. Er was een (tijdelijke) breuk nodig om te ontdekken wat maakt dat we zo makkelijk in een negatieve spiraal verzeild raakten. Een spiraal die we later ‘de glijbaan’ zijn gaan noemen, omdat deze niet te stoppen lijkt op het moment dat we gingen glijden. Onmogelijk om toe te geven. Dit kon niet waar zijn. Mijn mentale modellen over mezelf (je doet vast niet genoeg je best), relaties (geen enkele relatie is makkelijk) en ontwikkeling (alle problemen zijn slechts verkapte mogelijkheden tot groei) maakten dat ik mezelf enerzijds, heel lang voor de gek hield, in allerlei bochten wrong en wanhopig maakte, anderzijds, dat we er uiteindelijk bovenop kwamen. Een systeembril hielp daarbij. Meer lezen

Weet jij waarom jij succesvol bent? Weet je het zeker?

“Want wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft nog worden ontnomen”. Matteüs, Hoofdstuk 21 – 25

Hoewel ik deze bijbeltekst vagelijk kende, begon ik ‘m pas echt te begrijpen toen ik stuitte op het systeem-archetype ‘succes zal gaan naar de succesvolle’. Een feedback-structuur die ervoor zorgt dat winnaars van marathons vaak blijven winnen als ze eenmaal gewonnen hebben, wereldbewoners met toegang tot kapitaal dit kunnen laten groeien en hoogopgeleiden makkelijker aan het werk blijven, ten koste van verliezers van marathons, wereldbewoners zonder toegang tot kapitaal en laagopgeleiden.

De dynamiek van ‘succes-aan-de-succesvolle’ speelt op vele fronten. In deze blog daag ik je uit om te ontdekken wanneer jij profiteert van deze dynamiek (en wanneer juist niet) en help ik je ontdekken waarom je misschien zelf wel intuïtief aanvoelt dat het in je eigen belang is om deze dynamiek niet te ver te laten escaleren.
Meer lezen

Springtij Young Meet the Elders Masterclasses: onbetaalbaar of waste of time?

Sinds enkele maanden ga ik regelmatig naar bijeenkomsten* waar ik als ‘jong mens’ kennis ontvang van ‘oudere mensen’ over duurzaamheid. Coryfeeën uit de duurzaamheidwereld maakten zich zorgen over mijn kennisniveau en dat van de ‘gemiddelde jonge duurzaamheidsprofessional’. Mijn nieuwsgierigheid maakte dat ik me inschreef, maar ik bleek een van de weinigen te zijn.

Ik kan gemakkelijk meerdere redenen bedenken waarom de jonge garde niet komt opdagen, maar pas tijdens de laatste bijeenkomst besefte ik me hoe ongelooflijk zonde dat is. Het soort kennis dat hier gedeeld wordt is van onschatbare waarde. Maar dan heb ik het niet over de harde duurzaamheidskennis.

Waarom komen jongeren niet opdagen en waarom is dat zonde? Ik besloot er deze blog over te schrijven, in de hoop dat ik jou kan enthousiasmeren om alsnog te komen. Maar ook in de hoop dat het de organisatie helpt de opzet op enkele punten aan te passen, zodat de goudmijn makkelijker te delven is. Meer lezen

Een applausje voor de Noren en Russen: de skrei is terug!

Het gebeurt mij niet zo vaak dat ik de krant lees en denk: wow, het is ze gewoon gelukt! Laatst gebeurde dat wel en ik had de neiging te applaudisseren. Noorwegen en Rusland hebben dankzij gezamenlijke actie de skreivangst veilig gesteld. Zo’n 25 jaar geleden werd kleine, commercieel niet interessante kabeljauw dood overboord gezet en er waren grootschalige illegale landingen. Het skreibestand stortte volledig in. Noorse vissers hadden het heel lang heel moeilijk, maar oogsten vandaag de dag weer record hoeveelheden. Van een ‘tragedy of the commons’ werd dit verhaal een ‘victory of the commons’. Wat deden de Noren en Russen om de systeemdynamiek te laten kantelen van een neerwaartse spiraal naar een gezonde balans? Meer lezen

Aldous Huxley (1894-1963) over de noodzaak van systeemdenken op school

Gisteravond had ik het eindelijk uit. Het boek van Klaas van Egmond, een Vorm van Beschaving. Een boek dat ik de moeite waard vind en dus voor jou heb samengevat. Toch vond ik dat niet genoeg. Ik moest nog iets met dat ene omgevouwen hoekje! Een passage die ik een groter publiek gun, dus bij deze. Waan jezelf even op het utopische eiland Pala – een verzinsel van de Engelse schrijver Aldous Huxley* (1894-1963). Een eiland waarop bekend was wat echt nodig is voor een duurzame samenleving. Bent u er klaar voor?  Meer lezen

Verbazingwekkende systeemfocus van Singapore leidt tot radicale verduurzaming

Vorige week woensdag was ik bij een bijeenkomst van Pakhuis de Zwijger, getiteld: Sustainable and Inclusive Planning in Singapore. Een gastlezing door Larry Ng Lye Hock, directeur van de Singapore Urban Redevelopment Authority en de World Cities Summit.

Singapore is een fenomeen. Een relatief onbegrijpelijk fenomeen. Ondanks de excellente toelichting van Ng Lye Hock leken de meeste aanwezigen op de 28ste niet te snappen hoe het Singapore gelukt is om zo duurzaam en groen te worden. Meer lezen

Door een simpele systeeminterventie winnen flora en fauna én bedrijven

Een wet die bedoeld is om de natuur te beschermen werkte precies het tegenovergestelde in de hand. En dus werd de wet aangepast. Zo simpel kan het zijn.

Volgens Nico Beun van het Innovatienetwerk, was verbazing de voedingsbodem van deze ‘systeeminterventie’. “Er ligt in Nederland veel grond braak, het duurt soms wel 10 jaar voor die bebouwd wordt. Intussen sparen grondeigenaren kosten noch moeite om te voorkomen dat zich er natuur ontwikkelt. Want als dat gebeurt krijgen ze te maken met de flora-en faunawet die verbiedt bedrijven die natuur zomaar op te ruimen. Het innovatienetwerk zag bedrijven daarom ‘ploegen en spuiten’ om braakliggend terrein kaal te houden. Meer lezen

Van een kale kip is niet te plukken – is er een uitweg?

In de Groene Amsterdammer van 8 januari stond een artikel dat mij raakte. Het bedrijf Hendrix Genetics uit Boxmeer, wereldmarktleider in het ‘maken’ van kippen door slimme – tegenwoordig computer-geoptimaliseerde – selectie, deed voor het eerst in haar bestaan een boekje open over de eigen bedrijfsvoering en het systeem waar het bedrijf een onderdeel van uitmaakt. Een systeem dat ten onder gaat aan de ‘groot-groter-grootst’ dynamiek waar het in gevangen zit. ‘Ik had het nog bijna afgezegd’, zegt directeur Hermans. ‘We praten nooit met journalisten.’

Wat is er aan de hand? Meer lezen

terreur Parijs

Terreur-escalatie doorbreken: toespraak Sealth houdt ons een spiegel voor

De aanslagen in Parijs. Ook mij gaat het niet in de koude kleren zitten. Langzaam groeit de invloed van Moslim-fundamentalisme en extremisme op ons eigen denken en handelen. We ‘wapenen’ ons er tegen. Op allerlei manieren. We beschermen onszelf. Wij worden uit onze tent gelokt om te denken in termen van winnen en verliezen. Het risico is groot dat door toenemende terreur en hierdoor groeiende angst, een escalatie-model ontstaat.

De groeiende angst die de Westerse wereld voelt voor Moslim-beïnvloeding en overheersing, deed mij denken aan de toespraak van Indianen-opperhoofd Sealth in 1854 in de Verenigde Staten. Het is een toespraak van een wijs man die zijn toehoorders laat inzien dat zijn volk anders denkt en ‘is’ dan het volk van de ‘blanke gezichten’.  Een vreedzame coöperatie tussen beide volken zou wat hem betreft kunnen – ondanks de geschiedenis en het bloedvergieten tussen beiden – maar hij wijst zijn toehoorders er terecht op dat dit alleen maar lukt als beide volken de verschillen tussen beiden accepteren. Over die verschillen:

Het grote verschil tussen het volk van Sealth en het volk van de ‘bleke gezichten’ zit in de wijze waarop deze volkeren zich verhouden tot de aarde. Het volk van de ‘rode mannen’ ziet de aarde als een deel van zichzelf en zichzelf als een deel van de aarde. Het volk ‘van de bleke gezichten’ ziet de aarde als vijand, die hij kan veroveren, waarna hij weer verder trekt. Dit heeft implicaties voor de wijze waarop beide volken het leven – en het leven na de dood –  organiseren.  Meer lezen

Leren paardrijden is leren dansen met het systeem

‘Als je nou je gewicht op links brengt, met je rechterbeen aandrijft, aanleuning zoekt met links en met je rechter teugel meer vrijheid geeft, dan krijg je wat je wil. Paard en ruiter in balans. Een perfecte impuls, maar niet een paard dat onder je vandaan loopt, oftewel, een paard dat zoveel spanning opbouwt dat je zo aan de rand van het bos bent zonder dat er nog iets te redden valt.’ Aldus mijn instructrice die zag dat ik aan het stoeien was met mezelf en mijn paard. Dit deed mij iets inzien.

Dynamisch evenwicht

Paardrijden is een evenwichtsport. In systemen is een dynamisch evenwicht de meest prettige situatie. Gek dat ik niet eerder de link legde. Want als je dat wel doet dan is de ruiter en paard metafoor ineens overal. Een paard zonder ruiter is als een kip zonder kop. Een paard en ruiter vullen elkaar aan. Een ruiter geeft de grenzen van het systeem aan en kan een paard helpen een optimale balans te vinden. Samen kunnen ze magistrale dingen als de systemen elkaar goed aanvullen. Meer lezen

Gaasperdammerweg: een democratische blooper – wat zegt een systeemanalyse?

In de Groene Amsterdammer van 11 december stond het artikel ‘Een democratische blooper’ – verbreding A9 gaat ondanks minder autoverkeer toch door.

Dat is gek. Dacht ik toen ik het las. Zou dit echt een blooper zijn, of is dit te verklaren vanuit de onderliggende systeemdynamiek. Meestal zijn artikelen van de Groene Amsterdammer vrij uitgebreid, en ook in dit geval ik had redelijk veel data om eens te gaan tekenen. Dit is wat ik er voor chocola van kon maken: Meer lezen

Eco-modernisme versus systeemdenken: mijn EkoPlaza ‘les’

Moet ik vieren dat onder mijn huis de EkoPlaza-concept store gevestigd is – de grootste en leukste biologische supermarkt van het land (volgens EkoPlaza) – of moet ik verontrust zijn? Voor beide is iets te zeggen.

De eco-modernist[1] in mij viert een klein feestje. Het feit dat biologische supermarkten zo groot kunnen worden, zo’n investering kunnen doen, dat is goed nieuws. Kennelijk is er geld te verdienen met biologische, ecologische, organische producten. Op een afstand van minder dan 1 kilometer van mijn huis in de Pijp bevinden zich nu een Landmarkt, een Biomarkt, een Marqt, een Organic Food for You winkel, de biologische eetwinkel Estafette en een EkoPlaza-concept store. Wat wil je nog meer als verantwoorde, bewust etende stadsbewoner. Alle omzet die deze winkels binnenhalen gaat ten koste van de Albert Heyns en Lidl’s van deze wereld en betekent omzetgroei voor duurzame producenten, dus dat moeten we vieren. Meer lezen

Future Search – and the process of letting go

November 16, 2014

Recently, I took a deep dive. I used a group of people that is dear to me as a council of wisdom, in relation to Future Searches. I wanted their help in answering a question that occurred to me, while preparing for them an introductory session about the power of Future Searches. The question was, whether a Future Search is a mystical meeting? And if so, how come? The answer dawned upon me a few days after meeting with them and can be summarized by the word ‘connection’.

Meer lezen

Never change a winning team

Zeg eens eerlijk: vond u dat het Nederlandse elftal Hiddink moest laten vallen na drie verliezen op een rij? Mijn gok is dat u net als ik denkt van niet. Omdat u net als ik een intuïtief besef heeft dat het Nederlands elftal een interventie in haar spelsysteem nodig had. Ook beseffen we dat het tijd kost om weer een nieuw goed werkend systeem te creëren. Die paar pijnlijke verliezen zien we in een groter perspectief. Het perspectief dat een paar sterspelers weer kritisch naar hun eigen spel moeten leren kijken en dat Hiddink weleens een spelsysteem zou kunnen creëren dat tot meer creativiteit en veerkracht leidt. Meer lezen

Van Amsterdam naar Almaty op de fiets – en nu ‘moet’ ik even niks meer!

De afgelopen 3,5 maand fietste ik met mijn partner door de voormalige Sovjet-Unie, op zoek naar een ander perspectief op de noodzakelijke transitie naar een duurzame energievoorziening en naar verdieping in onze relatie. Het gekke van dit avontuur is: ik ben helemaal geen fietser en ook geen fan van ‘reizen’ in de zin van ‘je dagelijks verplaatsen met je hele hebben en houwen’ naar alweer een nieuwe plek. Liever verblijf ik ergens, leer ik de taal en ga ik op in een nieuwe omgeving. Meer lezen

Als doen het nieuwe denken is

groen dakVorig jaar besloot ik het dak van mijn Amsterdamse appartement te ‘vergroenen’; ik had gelezen over de waterproblematiek waar steden mee kampen[1], de massale bijensterfte die internationaal speelt[2], de warmte die steden vasthouden (huizen koelen gaat in de toekomst een groter probleem worden dan huizen verwarmen) en het belang van groen in de stad om fijn-stof te verminderen en CO2 uit de lucht te halen. Ik had ook ervaren dat mijn appartement erg warm kan worden in de zomer en hoopte dat een paar stroken sedum in de zomer voor verkoeling zouden kunnen zorgen. Intussen weet ik dat het sedum nauwelijks verkoelend werkt in de zomer of isolerend in de winter dat de katten van de buren het sedum als een soort Efteling-attractie ervaren en dat mijn rechterburen gevoelig zijn voor esthetiek – ze vonden het sedum zo mooi dat ze dit daags nadat ik het neerlegde ook aanschaften*.
Meer lezen

Deel 4. Waarom werken Grootschalige Participatie Trajecten (LSI)?

11 juli 2013

Large scale interventions – ook wel genoemd ‘grootschalige participatieve planningstrajecten’ – gaan uit van de essentie dat verandering ontstaat als er drie dingen tegelijk aan de hand zijn:

  • Er is onbehagen of frustratie over de huidige situatie.
  • Er is een aantrekkelijke visie hoe verandering een betere toekomst oplevert. En,
  • de eerste stappen om die visie te realiseren zijn gedefinieerd.

Als een van deze zaken mist of als ze samen minder krachtig zijn dan de weerstand tegen verandering, dan zal deze verandering niet plaatsvinden. Participatie van alle stakeholders in deze drie stappen is de sleutel van Large Scale Interventions, ook wel grootschalige participatie trajecten genoemd.

Meer lezen

Deel 3. Een future search van dag tot dag

11 juli 2013

Onlangs volgde ik een driedaagse training ‘future search’ waarbij ik in de praktijk doorleefde wat mijn ratio al tot zich had genomen door het boek ‘future search: getting the whole system in a room for vision, commitment and action’ te lezen.

mindmap futuresearch
Mindmap future search

In een future-search werk je op dag 1 aan het verleden. Met behulp van een tijdslijn oefening wordt duidelijk wat de groep maakt tot wat deze is en waar de groep vandaan komt. Daarbij zijn drie niveaus van belang. De groep maakt een tijdslijn op het niveau van de wereld, het eigen leven en van het probleem. Vervolgens wordt de brug geslagen naar het heden, door samen een mind-map te maken waarbij alle trends en ontwikkelingen zichtbaar worden die effect hebben op het vraagstuk. Meer lezen

Deel 2. Toekomstgericht ‘problemen’ oplossen met een Future Search

10 juli 2013

Een voorbeeld van een van de methodes die valt onder de noemer ‘large scale intervention’ is een ‘future search’. Onlangs volgde ik een driedaagse training ‘future search’ waarbij ik in de praktijk doorleefde wat mijn ratio al tot zich had genomen door het boek ‘future search: getting the whole system in a room for vision, commitment and action’ te lezen.

De training simuleerde een future search over de toekomst van een universiteit in de fictieve stad ‘Oxwood’ en ondanks dat wij als cursisten daarin allemaal een rol speelden en je dus niet volledig kunt voelen wat je echt zou voelen als onderwijsambtenaar, student, coach voor de arbeidsmarkt of werkgever, beleefde ik mijn gevoelens van eureka op het niveau ‘zo had ik de wereld nog nooit gezien’ en voelde ik een gepassioneerde verantwoordelijkheid voor een aantal acties.

Meer lezen

Deel 1. Complexe maatschappelijke vraagstukken. Het belang van participatie.

9 juli 2013

Of je nu op kleine schaal kijkt, in die ene straat in jouw wijk waar niet alleen het vuilnis rondslingert, maar ook jongeren rondhangen en een aantal huizen dichtgetimmerd is, of op grotere schaal als je de krant openslaat en leest hoe MKB’ers failliet gaan doordat ze niet meer kunnen investeren in de juiste technologie omdat ze daar geen lening voor krijgen, omdat banken risico’s mijden, omdat de consument te weinig uitgeeft en de overheid bezuinigt. Steeds vaker wordt duidelijk dat alles met alles samenhangt. Een complex web van interacties. Bedoelde en onbedoelde gevolgen die met vertraging of juist versneld optreden na een maatregel of doordat niets wordt gedaan. In deze wereld proberen heel veel mensen dagelijks een stukje van de problemen die zij tegen komen op te lossen op hun eigen goed bedoelende manier. Vaak tegen beter weten in, omdat ze ergens diep van binnen wel weten dat het echte probleem iets anders is en de juiste partijen om dit op te lossen ontbreken. Meer lezen

We worden dommer

We worden langzaam dommer – wat betekent dit?

1 mei 2013

We leven in een gekke wereld. Schrijf ik aan een vriendinnetje dat letterlijk ‘gek’ is geworden en onlangs opgenomen op de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis. ‘The Age of Absurdity’, volgens Michael Foley, de auteur van een boek dat uitlegt waarom het ‘moderne leven’ het moeilijk maakt om gelukkig te zijn. Terwijl ik deze zin typ krijg ik de neiging om op dat kleurige icoontje te klikken van google Chrome onder aan mijn scherm. Niet nadenken, maar gewoon even surfen. Nieuwe informatie opslurpen en dan weer verder. Mijn hersens schreeuwen erom. Ze zijn verslaafd, zonder dat ik het door had volgens Nicholas Carr, auteur van ‘het ondiepe, hoe onze hersenen omgaan met internet’. Meer lezen

Oorsprong Duitse Energiewende roept vragen op voor Nederland: waar zijn wij mee bezig?

10 april 2013

Aanleiding: bijwonen van de PBL Academie-lezing, 8 april, Energiewende vanuit de samenleving

Voor professionals zoals ik, die ambiëren onze energievoorziening zo snel en slim mogelijk te verduurzamen, is Duitsland meer dan een inspirerend voorbeeld. Als ik de grens over rijd nabij Arnhem, val ik altijd weer even stil. Dan wordt mijn blik gevangen door de onafgebroken glinstering van blauwe daken in het groene landschap. Al die mensen hebben zelf de keuze gemaakt om hun dak vol te leggen. Dat kan alleen maar als ze dit echt wilden. Wat bewoog hen?  Meer lezen