Het is mij laatst weer gebeurd: ineens had ik een visie. Maar durf ik die te delen met anderen? Valt mij geen maatschappelijke hoon ten deel? Een visie hebben en uitspreken is niet zo simpel als het lijkt. Donella Meadows inspireerde mij om eens te onderzoeken hoe dit komt.
Gek geworden
Als ik aan de achterkant van mijn huis naar buiten kijk, naar het grote kale dak van de EkoPlaza concept-store, dan zie ik de laatste tijd iets heel anders. Een zee van groen en gekleurde bloemen, afgewisseld met zonnepanelen die op een prachtige manier in het dak landschap op lijken te gaan. De vele katten uit de buurt genieten zichtbaar van deze buitenspeeltuin en ik zie mijn overburen veel vaker genoeglijk uit het raam kijken en op hun balkonnetje staan. Medewerkers van de EkoPlaza leiden af en toe ouders met kinderen rond op het dak, om te laten zien waar de verse honing en kruiden in de winkel vandaan komen. Ik merk dat het dak verkoelend werkt in de zomer en de warmte binnenhoudt in de winter, waardoor de verwarmings- en koelinstallaties van de EkoPlaza nauwelijks meer aan hoeven. Een heftige regenbui wordt verwelkomd alsof het niets is. Het groene dak werkt als buffer waardoor de riolering niet langer overbelast raakt als het met bakken uit de hemel komt. De gemeente Amsterdam is trots op dit project en er komen dan ook af en toe ambtenaren langs om hun collega’s uit andere steden te laten zien dat gezamenlijk gerealiseerd dakgroen mogelijk is en vele vliegen in een klap slaat.
Tijd om de dokter te bellen?
De reden dat ik dit zie en mijn buren wellicht nog niet, is te verklaren. En daar komt geen dokter aan te pas. Bij mij is iets gebeurd, wat bij iedereen voortdurend gebeurt in het leven: in mijn hoofd ontstond een visie op wat zou kunnen zijn als ik uit het raam kijk.
Het belang van een visie
Een visie – van het Latijnse woord ‘videre’, ‘zien’ – is niets anders dan een waarneming van wat kan zijn en wordt gedreven door onze diepste behoeftes. Vaak hebben we helemaal niet door dat we ergens een visie op hebben, totdat ons iets overkomt waarbij die visie werkelijkheid lijkt te worden of tot ons iets overkomt wat de realisatie van die visie in de weg zit. De dag dat je het ja-woord geeft aan je geliefde, of je eerste kindje in je handen houdt, is een dag die voor veel mensen helemaal aansluit op een visie op het leven, die ze met zich meedroegen. Daardoor voelen dit soort momenten als thuiskomen.
Experts op het gebied van systeemverandering benadrukken het belang van een zo gedetailleerd mogelijke visie. Pas als je weet wat je wil bereiken, kan je slim gaan interveniëren in de systemen om je heen. Als jij ’s ochtends onder de douche stapt en de kraan open draait heb je een visie in je hoofd van een aangename temperatuur. Je draait de koude kraan extra open als de straal te heet wordt en voegt snel warm water toe als dat nodig blijkt. Jouw visie op een ideale temperatuur maakt aangenaam douchen een stuk makkelijker dan gewoon maar wat uitproberen zonder ideaalbeeld.
Zero-tolerance voor visies
In de praktijk van alledag is het helemaal niet gemakkelijk om systemen te veranderen met een gedetailleerde visie als uitgangspunt. Of het nu om jouw familiesituatie gaat of om het financieel stelsel, er zijn allerlei krachten – maatschappelijke mentale modellen – die het je moeilijk zullen maken om een visie te ontwikkelen die je helpt om een gewenste situatie te bereiken.
Het hebben van een visie wordt al snel gezien als luchtfietserij. Deel jij jouw visie met anderen, dan ben je naïef. Nadenken over hoe de toekomst eruit zou moeten zien is niet relevant. ‘Laten we gewoon iets gaan doen. We hebben geen tijd te verliezen’.
Kan jij je een familiefeestje of bedrijfsuitje herinneren waarbij iemand spontaan zijn visie deelde op de toekomst? En dat daar dan positief op gereageerd werd? Waarschijnlijker is het dat je je herinnert dat je tijdens dit soort sociale happenings met iedereen sprak over de grote en kleine problemen van deze tijd en allerlei oplossingen besprak die er per saldo toch nooit zouden komen, om redenen die iedereen gemakkelijk wist aan te dragen.
Tijd voor een omslag
Onlangs wees iemand mij op een speech van Donella Meadows – auteur van het bekende boek ‘limits to growth’ en misschien wel ’s werelds meest bekende systeemdenker – waarin zij op een conferentie besluit nu eens niet over systeemmodellen te praten, maar haar kostbare spreektijd te benutten voor iets anders. Recht uit haar hart doet ze een oproep om het belang van ‘visioning’ weer te leren zien en hier niet voor weg te lopen.
Ja, het is moeilijk. Het vereist dat je jouw diepste behoeften aanspreekt en deze benut om te zien wat kan zijn. Dit is spannend, want hoe reageren andere mensen hierop? Vind je het eng? Doe het toch, want het is zo ongelooflijk belangrijk! Je werkt op jouw manier hard aan een meer duurzame wereld: maar hoe ziet die er dan uit? Geen armoede meer, geen vervuiling, geen CO2-uitstoot. Maar wat is er dan wel? Hoe ziet de wereld eruit die je wil?
Donella Meadows “Down to Earth” Speech from Donella Meadows Institute on Vimeo.
Een oproep – laten we ‘visioning’ uitproberen en de ervaringen delen
Ik raad je aan om een keer naar Donella Meadows’ speech te luisteren en haar vragen tot je door te laten dringen. Daarnaast roep ik iedereen die dit leest op om te starten met het delen van ervaringen naar aanleiding van onze eigen ‘visioning-exercities’. Wat was jouw visie en hoe reageerden mensen om je heen hierop toen je dit met hen deelde?
Een dezer dagen ga ik mijn visie op het (nu nog) grote grauwe dak achter mijn huis, met mijn buren delen, met de EkoPlaza en met Christine Kroonenberg, die eigenaar is van het pand. Ik ben benieuwd hoe deze mensen reageren en of ik bij hen ook een ‘visie’ oproep. Het delen van mijn visie maakt mij kwetsbaar, maar dat zou ook weleens mijn sleutel tot succes kunnen zijn!
Nog twee quotes ter inspiratie
“The most effective people are those who can “hold” their vision while remaining committed to seeing current reality clearly” ― Peter M. Senge, The Fifth Discipline: The Art & Practice of The Learning Organization
“Volwassenheid betekent dat je evenveel gewicht toekent aan de werkelijkheid als aan het ideaal; het merendeel van de mensen wil daar niet aan” – Susan Neiman, filosoof