De diepste laag van van de structuren van systemen van waaruit systeemgedrag ontstaat, zijn onze mentale modellen. Onze overtuigingen over hoe de wereld werkt. Een mentaal model dat door een hele samenleving wordt geadopteerd, noemen we ook wel een wereldbeeld.
De invloed van deze laag van systeemstructuren is enorm groot. Groter, dan de invloed van fysieke structuren. En dat is handig, want dat betekent dat de hefboomwerking ook groter is. Als je op het niveau van je mentale modellen iets wijzigt, dan veranderen de fysieke structuren mee en ontstaat een andere realiteit.
En dan nog iets: onze mentale modellen bepalen welk deel van de werkelijkheid wij zien en welk deel juist niet.
Een voorbeeld:
Denk aan een wethouder, die jarenlang het mentale model heeft dat zijn gemeente een groeigemeente is, en daarom grond uitgeeft, werkt aan de bereikbaarheid en investeert in de culturele programmering van zijn gemeente. Als hij de lokale krant leest, met mensen praat of van zijn medewerkers cijfers krijgt aangereikt over ontwikkelingen in zijn gemeente, dan valt hem het nieuws op dat er een nieuwe supermarkt opent, dat de huizenprijzen dalen en dat het slagingspercentage van leerlingen op de plaatselijke VMBO gestegen is.
Hij leest ‘er over heen’ dat de geboortecijfers dalen, dat er minder huizen verkocht worden en dat de aanmeldingen op basisscholen afnemen. Dat zijn gemeente een krimpgemeente is geworden wordt jaren te laat ontdekt, waardoor een aantal nieuwbouwprojecten failliet gaat en de lokale bioscoop het loodje legt.
Een ander voorbeeld:
Ons huidige wereldbeeld gaat er vanuit dat er waarschijnlijk geen leven na de dood is en dat ons huidige fysieke leven het allerbelangrijkste is. De oude Egyptenaren gingen er vanuit dat het leven na de dood veel belangrijker was dan hun fysieke leven op aarde. Onze begraafplaatsen zien er dan ook iets anders uit dan de grote piramides van de Egyptenaren.
Filosofische doordenker:
In de westerse wetenschap is heel lang gedacht dat het systeem Aarde is ontstaan doordat uit materie ‘leven’ is ontstaan. Oftewel: dat materie vooraf gaat aan bewustzijn.
Steeds meer westerse wetenschappers komen echter tot een conclusie in lijn met oude wijsheid tradities, namelijk dat alles verbonden is met al het andere, alles voortkomt uit dezelfde eenheid of bron. Deze verbondenheid is voor te stellen als een eeuwig en onveranderbaar onderliggend veld: een veld van intelligentie, van universeel bewustzijn. Niet alleen ligt de oorsprong van alles in dit onderliggende veld, maar alles komt uiteindelijk ook terug in deze ‘ongevormde’ eenheid.
Oftewel: bewustzijn ging en gaat nog steeds vooraf aan het ontstaan van materie. Omdat al langer bekend is dat alles in ons universum energie is en voortdurend in beweging en aan verandering onderhevig, is het niet gek om te concluderen dat bewustzijn vooraf gaat aan materie. Echter, dit druist in tegen het dominante wetenschappelijke mentale model, dat bewustzijn langzaam ontstond met de evolutie.
Voor systeemdenkers is deze ontdekking geen verassing: zij wisten al langer dat allerlei fysieke levende systemen op het diepste niveau voortkomen uit onze diepere overtuigingen en daaronder weer uit een collectieve en universele laag van bewustzijn. Echter: dat dit voor het ontstaan voor de hele wereld geldt, werd tot voor kort door velen gezien als een esoterische of spirituele opvatting.
De implicatie van het feit dat bewustzijn vooraf gaat aan materie is dat elke fysiek gevolg een niet-fysieke oorzaak heeft. Zo: denk daar maar eens over na!
Meer weten? Leestips: de boeken van Marja de Vries, specifiek haar eerste boek, de hele olifant in beeld, inzicht in de universele wetten en de gulden snede of David Bohm, ‘wholeness and the implicate order’.