Systeemgrenzen: of je nu tuiniert, bedenkt waar je jouw organisatie wil vestigen of een rondje fietst langs de rafelranden van de stad, intuïtief weet je vast dat juist de grenzen van een systeem interessant zijn.
Aan de randen gebeuren de spannendste dingen, ontstaat kruisbestuiving en is de diversiteit groot.
Systeemgrenzen bestaan eigenlijk niet: ze zijn slechts een product van ons denken om een bepaald deel van een groter systeem te begrijpen. Toch komen we in de fysieke en mentale realiteit wel degelijk grenzen tegen (paradox). Al vind ik randen een beter woord, omdat ik me dan meer uitgenodigd voel om af en toe over het randje te kijken en stappen!
Daar waar in jouw tuin de vijver en het gras elkaar raken gebeurt van alles. Nabij de heg en het grasveld ook. En als je naar jouw organisatie kijkt, zie je dan de grenzen en wat juist daar gebeurt?
Permacultuur ontwerpers benutten randen vanwege het ‘edge effect’. Een ecologisch principe dat beschrijft dat er een grotere diversiteit van leven is daar waar ecosystemen overlappen. Op deze plekken vind je soorten van beide ecosystemen en soorten die in geen van beide ecosystemen te vinden zijn, maar die zich helemaal hebben aangepast aan de condities van zo’n transitie-zone.
Grenzen komen overal voor en hebben een rol. Wetenschappers uit allerlei disciplines hebben ontdekt dat dynamische systemen een punt hebben dat de kritische balans vormt tussen tegengestelde en complementaire krachten. Het is een punt van balans tussen entropie en syntropie, afbraak en groei, catabolisme en anabolisme, stabiliteit en flexibiliteit.
Dit punt wordt ook wel genoemd: ‘de grens van chaos’.
En het is precies dit punt dat de meest optimale plek is voor complexe systemen om te kunnen reageren op een zich constant veranderende wereld. Op dit punt ontstaat creativiteit. Het is ook de situatie waarin kleine verschillen grote gevolgen kunnen hebben.
Ecosysteem grenzen vind je:
- Nabij water, zoals rivieren, meren en stromen
- Daar waar bossen, gebergte tegenkomen of overgaan in grasland
- Daar waar rotsen en kliffen beginnen
- Daar waar in het bos een open plek bestaat
- Daar waar een groot verschil in type grond en hydrologie bestaat
Maar grenzen vind je ook op andere vlakken. Weet jij bijvoorbeeld waar jouw mentale grenzen liggen en wat er gebeurt als je juist op dat grensvlak aan het werk gaat? En wat stel jij je voor bij plekken waar ideologieën of culturen elkaar grenzen: wat zie je daar ontstaan?
Grenzen zijn fascinerend en leveren creativiteit, diversiteit en veerkracht op. Vandaar dat ik een ode breng aan grenzen. Vier je met me mee!?
Meer over grenzen:
In de permacultuur – the edge effect
Een artikel in Wired over ’the edge of chaos’