Theorie U is een theoretisch kader voor systeemverandering, een methode maar ook een proces van elke diepgaande verandering, creativiteit en innovatie. In de kern gaat het hierover: de kwaliteit van resultaten in elk systeem is afhankelijk van de kwaliteit van bewustzijn van waaruit de mensen in het systeem opereren. Voormalig Hanover Insurance CEO Bill O’Brien beschrijft het als volgt: “The success of an intervention depends on the interior condition of the intervener.”
Martine Verweij: “Voor mij is Theorie U een beschrijving van hoe systemen op natuurlijke wijze innoveren. Voor elk complex levend systeem is een fase van niet-weten, of chaos, belangrijk om te kunnen veranderen. Een fase van loslaten van het bestaande. Dit is wat in het Theorie U kader wordt beschreven in de neerwaartse cyclus, het linker deel van de ‘U-bocht’”.
Voor mensen, of organisaties gaat het om het loslaten van vastomlijnde overtuigingen. Ons denken wordt (zo) vrij (mogelijk) van oordeel, waardoor nieuwe denkpatronen kunnen ontstaan.
Vervolgens gaat het om het toestaan van de mogelijkheid dat andere oplossingen ook echt zouden kunnen werken. Gewoonlijk stokt vernieuwing omdat wij openlijk, of onbewust cynisch zijn over een nieuwe richting of oplossing. Om cynisme los te laten is het nodig om je hart open te stellen voor andere perspectieven (empathie) en voor wat kan zijn. Dit gebeurt in de ‘sensing’ fase.
Maar dan zijn we er nog niet. Nieuwe oplossingen kunnen pas ontstaan als we de angst loslaten dat die oplossingen niet zouden werken en dat wij niet in staat zouden zijn om deze oplossing te realiseren. Wat overblijft als we onze angst loslaten, is een diepe wil om ons te verbinden met wat zou kunnen zijn; de zich ontwikkelende toekomst.
Dit diepste punt van de U-bocht noemen Scharmer en collega’s de fase van ‘presencing’, een samenvoeging van ‘presence’ en ‘sensing’. Het vraagt om een zeer gefocuste vorm van aanwezig zijn in het hier en nu (presence) en een gelijktijdig ‘sensing’ van wat aan het ontstaan is.
De cyclus omhoog in de U-bocht beschrijft de manifestatie van het nieuwe denken. Eerst in ruwe vorm, door Scharmer genoemd de fase van ‘crystallizing’ en dan steeds concreter, tot een werkelijk prototype, dat uiteraard in de realiteit getest moet worden, waarna de cyclus weer opnieuw begint.
Theory-U als leidraad voor design van transformatieprocessen
Green Bridges benut Theory-U zeer regelmatig als leidraad voor het ontwerp van innovatieprocessen. Processen die uiteindelijk tot transformatie kunnen leiden. Voor elke fase in de ‘U’ zijn werkvormen te bedenken. Als je hiertoe inspiratie zoekt, ga dan naar het Presencing Institute of doe een keer mee met het U-Lab van MIT.
Theory-U is bekend geworden door de boeken die Otto Scharmer (MIT) hierover schreef. Hij bedacht de naam voor de theorie, maar geeft zelf ruiterlijk toe dat hij slechts een proces beschrijft dat natuurlijk is in het leven.
Links naar boekreviews
In de boeken van Scharmer & co komt een veel rijker gedachtegoed aan de orde. Over de grote maatschappelijke systeemuitdagingen van deze tijd, en wat dit vraagt van ons als mens. Lees hier een review van het boek “Leiden vanuit de Toekomst” door Scharmer en Kaufer.
Theory-U wordt ook als basis raamwerk gebruikt in zogenaamde Social Labs, of Systems Change Labs. Lees hier een review van het boek “The Social Labs Revolution – a new approach to solving complex problems”.
En neem ook eens een kijkje op de website van het North Sea Energy Lab, dat werkt met het gedachtegoed van Social Labs (en dus met Theory-U).