Het gebeurt me vaker. Ineens klikken twee dingen in elkaar, waardoor ik de wereld scherper zie. Een paar dagen geleden gebeurde me dat met de woorden van twee wijze mannen, waardoor ik meen te zien dat Shell het zicht op de veranderende werkelijkheid verloor.
Die ene wijze man is Peter Senge. Met het herlezen van zijn boek de Fifth Discipline, stuitte ik op een hoofdstuk waarin Senge de olie en gasbedrijven Shell, BP en Exxon, lauwert om hun reflectieve vaardigheden. Shell is volgens Senge misschien wel de eerste grote onderneming die de kracht van mentale modellen ontdekte om daarvan te kunnen leren, wat hen volgens Senge geen windeieren heeft gelegd.
De lovende woorden van Senge klikten in mijn hoofd aan de speech van John Ashton, voormalig klimaatvertegenwoordiger van Groot-Brittannië, tijdens het 4e Europese Energie Forum te Parijs op 13 mrt. Een speech waarin Ashton meer dan aannemelijk weet te maken dat Shell de veranderende werkelijkheid niet meer zo scherp ziet en zijn reflectieve vaardigheid heeft ingeruild voor een manipulatieve.
Snelle dood fossiel voorkomen
Wat is er aan de hand? Shell, koning van de scenario-analyses, lijkt in paniek. Hoewel het bedrijf de ernst van klimaatverandering erkent en stelt dat er meer actie nodig is op dit vlak, riep Shell’s CEO Ben van Beurden de olie- en gas industrie recent op om meer van zich te laten horen tijdens de klimaattop in Parijs dit jaar.
Volgens Van Beurden moet voor iedereen duidelijk zijn dat actie tegen klimaatverandering geen implicaties heeft voor de wereldwijde vraag naar fossiele brandstoffen. De morele verantwoordelijkheid om aan de stijgende vraag naar energie te voldoen weegt nu eenmaal zwaarder dan het stoppen van klimaatverandering. En dus zijn critici die roepen dat fossiele brandstoffen in de grond moeten blijven, volgens Beurden naïef en onpraktisch.
De olie- en gasindustrie moet volgens Van Beurden in Parijs in actie komen om ‘een snelle dood van fossiele brandstoffen’ te voorkomen.
Persoonlijk meesterschap Van Beurden
Terwijl Senge verhaalt over de ingrediënten van ‘persoonlijk meesterschap’ –
- persoonlijke visie, van binnenuit
- omgaan met creatieve spanning (het gat tussen visie en realiteit)
- omgaan met structureel conflict
- vasthouden aan de waarheid
- het gelijktijdig benutten van ‘ratio’ en ‘intuïtie’
- het zien van onze verbondenheid met de wereld
- compassie
- en commitment aan het geheel
– gaan mijn gedachten naar Ben van Beurden. Zou zijn eigen, persoonlijke visie in lijn zijn met de woorden die hij uitsprak? Zou hij vol passie aan zijn eigen kinderen uitleggen dat de wereld nog decennia lang olie en gas nodig heeft? Zoveel zelfs dat het stoppen van klimaatverandering aan de benutting van die olie en gas ondergeschikt is? Zou hij het gevoel hebben dat hij aan de waarheid vasthoudt als hij zijn uitspraken doet? En dat hij zijn ratio en intuïtie gebruikt? Zou hij zich verbonden voelen met de wereld waar hij onderdeel van is en compassie voelen als hij nadenkt over de implicaties van zijn uitspraken?
Voelt van Beurden zich krachteloos?
En als hij echt vanuit zijn hart spreekt, zou hij dan last hebben van wat Senge een structureel conflict noemt? Oftewel, denkt hij diep van binnen dat hij krachteloos is als het gaat om het realiseren van zijn eigen visie? Denkt hij op een onbewust niveau dat hij niet echt kan realiseren wat hij wil (een veilige toekomst voor olie en gas om daarmee ons aller energiehonger te stillen). Of dat hij het niet waard is om te krijgen wat hij echt wil? Verklaart dat waarom het lijkt alsof Van Beurden aan ‘conflict manipulatie’ doet?
Volgens Senge bestaan er heel veel sociale bewegingen die niet echt in hun eigen krachten geloven, en daarom terugvallen op conflict-manipulatie, of negatieve visie. Ze staan voor ‘weg van wat we niet willen’ in plaats van ‘focus op wat we wel willen’. In het geval van Van Beurden: weg met de naïviteit rondom olie en gas verbruik. Alle fossiele energie is nodig!
De werkelijkheid verdwijnt
Is Van Beurden zijn persoonlijk meesterschap verloren door een mentaal model dat hij niet durft los te laten? Daar komt het volgens Ashton wel op neer. Van Beurden lijkt niet bereid voor te sorteren op een mogelijke paradigma-shift. Hij houdt er aan vast dat de wereld gebaat is bij economische en bevolkingsgroei en dat dit nu eenmaal gepaard gaat met een groei van fossiel energie verbruik. Een andere werkelijkheid wil hij niet zien.
Ashton: “(your speech reads as)… a manifesto for the oil and gas status quo, justified by the unsupported claim that the economic and moral cost of departing from it would exceed the benefit in climate change avoided.
You reject “stereotypes that fail to see the benefits our industry brings to the world”. But you resort freely to stereotypes yourself, to attack those who want more ambition.
You and those who agree with you have a monopoly on realism and practicality.
You are “balanced” and “informed”. Your enemies are “naïve” and “short sighted”.
And you accuse them of wanting “a sudden death of fossil fuels”. No phrase in your speech is more revealing. Nobody is asking for this and if they were they would be wasting their time. But the Freudian intensity of your complaint flashes from the text like a bolt of lightning.
You fear a non-existent conspiracy to bring about your sudden death.
Ashton roept Shell op, in de persoon van Van Beurden, zijn masker af te zetten en toe te geven dat het bedrijf bang is. Dat het ongelooflijk spannend is wat er staat te gebeuren en de beslissing groots, maar dat het tijd is om de 2-graden grens en de wereld die daaruit volgt, te accepteren, de storm in te zeilen en de wereld te helpen om die 2-graden grens niet te overschrijden.
Ashton’ s oproep aan Shell om de wereld in de ogen te kijken:
There would be no need for a mask. The face could look the world in the eye and see itself reflected back.
I do not know what the new business model looks like. You won’t begin to know yourselves until you accept that as an instrument of the common good the old one is already dead.
But I do know what the world needs to see if it is to accept your company as part of the solution and no longer part of problem.
Stop frustrating ambition.
Talk to us about how you will play your part in a 2C transition.
Tell us the inspirational story of that transition, backed by your knowledge and experience. The electrification of vehicles and heating; the decarbonization of electricity; new frontiers in efficiency. A new golden age of energy.
And don’t tell us through crocodile tears that this will all take a long time. Tell us what you will do to hasten it, and what you need from government to do it faster.
Come clean on your 2C carbon risk, and get out of investments that would increase it.
Stop pretending that gas is part of the answer to climate change, rather than a necessary stage in a transition to be kept as short as possible. Stop pretending that gas will always crowd out coal rather than renewables, that it won’t blur the political focus we need on efficiency.
Urge your peers to turn their backs on new fracking around the world, as you wisely have in the UK. It’s a high carbon sugar rush and a recipe for political grief. Look at the news from Algeria.
Stop grumbling about renewables. Unlock the opportunities they offer.
Manage a retreat from the carbon frontiers, especially the Arctic. Keep it in the ground.
Press the accelerator on CCS. Use your balance sheet to lever governments into a deal on costs.
It’s easier for an outsider to say what you should stop doing than what you should start. But the more you turn towards a 2°C world, the more you will see its opportunities.
Opfriscursus van Senge
Als je het mij vraagt is het tijd voor een opfriscursus van Peter Senge voor het Shell management. Als mensen als Van Beurden hun persoonlijk meesterschap weer vinden en stoppen met vechten tegen dat wat hopelijk staat te gebeuren in Parijs later dit jaar, vinden ze vast ook de moed om mee te vechten tegen dat wat ons allen staat te gebeuren. Een werkelijkheid die geen van ons graag onder ogen komt.
Misschien dat ik ondertussen mijn mentaal model – dat Shell nooit verandert – maar eens aanpas!
Lees hier de hele speech van John Ashton
Lees hier de speech van Van Beurden
Goed stuk Martine !