A Systems Learning Platform

Sinds enkele maanden ga ik regelmatig naar bijeenkomsten* waar ik als ‘jong mens’ kennis ontvang van ‘oudere mensen’ over duurzaamheid. Coryfeeën uit de duurzaamheidwereld maakten zich zorgen over mijn kennisniveau en dat van de ‘gemiddelde jonge duurzaamheidsprofessional’. Mijn nieuwsgierigheid maakte dat ik me inschreef, maar ik bleek een van de weinigen te zijn.

Ik kan gemakkelijk meerdere redenen bedenken waarom de jonge garde niet komt opdagen, maar pas tijdens de laatste bijeenkomst besefte ik me hoe ongelooflijk zonde dat is. Het soort kennis dat hier gedeeld wordt is van onschatbare waarde. Maar dan heb ik het niet over de harde duurzaamheidskennis.

Waarom komen jongeren niet opdagen en waarom is dat zonde? Ik besloot er deze blog over te schrijven, in de hoop dat ik jou kan enthousiasmeren om alsnog te komen. Maar ook in de hoop dat het de organisatie helpt de opzet op enkele punten aan te passen, zodat de goudmijn makkelijker te delven is.

Allereerst – waarom ik snap dat je er (nog) niet (vaak) bij bent

  • Jij denkt, net als ik, kennis is overal, daar hoef ik niet voor naar zo’n masterclass. Begrijpelijk, maar niet helemaal waar. Daar kom ik zo op terug. (Tipje van de sluier: Het hangt af van het soort kennis waar je naar op zoek bent.)
  • Je denkt: een format van zitten & downloaden, daar leer ik over het algemeen weinig van. Eens: onze hersenen werken het beste als ze zelf met materie aan de slag kunnen en de materie betekenis heeft voor ons. Met een paar kleine format veranderingen kunnen onze hersenen het gedeelte zitten & downloaden veel beter aan en ontstaat er voor alle aanwezigen veel meer betekenis, waardoor iedereen die deelneemt kan leren.
  • Je bent net als ik druk, je hebt het geld niet of vindt de locatie (landgoed Kraaybeekerhof, Driebergen) onhandig. Begrijpelijk, maar met een OV-fiets vanaf station Driebergen-Zeist ben je er zo. Het lijkt me slim als er een potje komt voor die jongeren voor wie de kosten echt een barrière zijn.
  • Je hebt er geen goed gevoel bij: een oudere garde die jou iets wil leren, maar weinig moeite doet (door de opzet) om iets van jou te leren? Daar kan je niet bij met je hoofd. We leven nu toch in een hele andere wereld die jij misschien wel beter begrijpt dan die oudere garde. Ik snap het: Hoogleraar Mathieu Weggeman (TU-Eindhoven) schreef al over de innovatiekracht van nieuwe generaties en de noodzaak om nieuwe generaties heel serieus te nemen. Zij zien dingen die oudere generaties niet zien en hebben vaardigheden die passen bij de tijdsgeest. Aart Bontekoning promoveerde op onderzoek naar generaties in organisaties en stelt dat we alle generaties nodig hebben voor vernieuwing. Vooral de samenwerking tussen generaties is cruciaal.

Dan – waarom ik denk dat je deze Masterclasses niet moet willen missen

Peter Senge zei het al: ‘in order to change a system you also have to appreciate it’.

De waarde van de Springtij Young meet the Elders Masterclasses zit niet zozeer in de harde kennis die gedeeld wordt, als wel in het ongelooflijk bijzondere inkijkje die de bijeenkomsten geven in de wijze waarop ‘oudere’ duurzaamheid experts er gedurende hun loopbaan in geslaagd zijn met hun kennis en doorzettingsvermogen, milieuproblematiek te adresseren. Dat wat hen daarin wel lukte en dat waar zij juist gefrustreerd van raakten, zegt ongelooflijk veel over de complexe werkelijkheid waarin we leven en waar wij ‘jonge’ duurzaamheid professionals ook onze weg in proberen te vinden.

Zo vertelde Lucas Reijnders, hoogleraar Milieukunde, bij de laatste Young meet the Elders Masterclass over zijn ervaringen met politici en het bedrijfsleven, waaronder de top van Shell, waar hij was ontboden na een van zijn publicaties. Hij kreeg bij Shell niet eens een stoel aangeboden, waarna hij te horen kreeg dat wat hij schreef niet waar kon zijn. Wat wel waar was bepaalde Shell zelf wel.

Ook deed Reijnders een boekje open over zijn pogingen om wasmiddelen fosfaatvrij te krijgen en wat daar allemaal voor nodig was, inclusief de rol van huisvrouwenorganisaties die hier massaal hun steun aan verleenden. Alleen kennis bleek duidelijk niet voldoende, de wijze waarop hij die kennis inzette binnen complexe maatschappelijke krachten, is de ware les die hij te delen had.

Door goed te luisteren en op zoek te gaan naar historische patronen, leren jonge duurzaamheidsprofessionals zoals ik, ook meer over de huidige politiek-bestuurlijke systemen waarin harde wetenschappelijke kennis zijn weg vindt. Die systemen kennen namelijk een lange historie en zijn nu zoals ze zijn, door allerlei ontwikkelingen die in het verleden een rol speelden.

Ook het belang van die harde wetenschappelijke kennis, komt duidelijker over het voetlicht als je luistert achter de woorden, naar de patronen die worden geschetst en de persoonlijke ontboezemingen die worden gedaan. Want alleen met die harde kennis op zak, kon Reijnders Shell de les lezen en voelde hij zichzelf zo sterk dat hij geen stoel nodig had en gewoon op het bureau ging zitten.

Als ik een lerares uit mijn nabije omgeving moet geloven vinden veel leerlingen van haar school geschiedenis echt ‘het stomste vak’. Ik geloof graag dat dit niet alleen voor haar school geldt. Ik heb zelf ook lange tijd weinig op gehad met geschiedenis. Wat er in het verleden is gebeurd zegt toch nauwelijks iets over de toekomst? Ik vond dat veel mensen geschiedkundige verklaringen veel te centraal stellen in hun denken over hoe de wereld werkt. Succes (of falen) in het verleden is geen garantie voor het heden.

Inmiddels denk ik hier anders over.

Sinds ik me een aantal jaar geleden ben gaan verdiepen in de dynamiek van levende systemen, heb ik eindelijk het gevoel dat ik snap wat het belang is van een terugblik op het verleden. Onze huidige systemen zijn historisch zo gegroeid. Als je slim wil interveniëren in het heden om een duurzame toekomst te creëren, benut je dat historisch perspectief om het heden te begrijpen.

De Springtij Young meet the Elders Masterclasses als bruggenbouw sessies

De Young meet the Elders bijeenkomsten kunnen een krachtige brug vormen van historie naar heden, naar toekomst. Het kunnen bijeenkomsten zijn die ons jonge mensen de bagage meegeeft, om de complexe sociaal-maatschappelijke systemen waarin we onze duurzaamheidsambities proberen te realiseren, beter te begrijpen en de rol die harde kennis (over klimaat of nutriënten) daarin speelt, op waarde te schatten.

Het kunnen ook bijeenkomsten zijn waar de aanwezige ‘elders’ en jonge mensen samen de wereld waarin we nu leven en de ontwikkelingen die nu spelen, proberen te duiden.

Er bestaan simpele oefeningen om met grote groepen ‘de hele olifant in kaart te brengen’ – oftewel – het hele systeem, te begrijpen. Een tijdslijn oefening om grip te krijgen op historische patronen en een mindmap oefening om een breed beeld te krijgen van huidige ontwikkelingen.

Peter Senge schreef ook: als heel duidelijk is wat de gewenste toekomst is en wat de huidige situatie is, ontstaat automatisch een creatieve spanning, die werkt als een elastiek. Mensen zullen er alles aan doen om die gewenste toekomst dichterbij te brengen.

Als wij de Springtij Young Meet the Elders Masterclasses benutten om dat heden, vanuit een diep besef van het verleden, beter te begrijpen, zal dat elastiek al beter gaan werken.

En als we ook ergens ruimte vinden om samen te kijken naar onze visie op een duurzame toekomst – gaat dat elastiek echt z’n werk doen!

Onderstaand een filmpje waarin Peter Senge het principe ‘Creative Tension’ uitlegt.


Conclusie

Door de Masterclasses zo in te richten dat expliciet de brug geslagen wordt van verleden naar heden, naar toekomst, zullen zowel jongeren als ouderen zich op hun plek voelen en de waarde inzien van de bijeenkomsten: er is ruimte voor collectief leren. De Masterclasses zijn een potentiële goudmijn, alleen wisten wij jongeren niet hoe het goud eruit zag en de ouderen niet waarom wij het goud niet gewoon kwamen halen.

Met een paar kleine aanpassingen in de opzet zouden deze bijeenkomsten weleens veel meer kunnen bereiken dan de oorspronkelijk geambieerde harde kennisoverdracht. Het zou de wereld van het verleden kunnen verbinden met het heden, richting die duurzame toekomst die we toch allemaal willen?!

*Young Meet the Elders Masterclasses, georganiseerd door de Springtij organisatie, een jaarlijks duurzaamheidsfestival op Terschelling – kom je ook? Hier vind je meer informatie.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *