1 mei 2013
We leven in een gekke wereld. Schrijf ik aan een vriendinnetje dat letterlijk ‘gek’ is geworden en onlangs opgenomen op de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis. ‘The Age of Absurdity’, volgens Michael Foley, de auteur van een boek dat uitlegt waarom het ‘moderne leven’ het moeilijk maakt om gelukkig te zijn. Terwijl ik deze zin typ krijg ik de neiging om op dat kleurige icoontje te klikken van google Chrome onder aan mijn scherm. Niet nadenken, maar gewoon even surfen. Nieuwe informatie opslurpen en dan weer verder. Mijn hersens schreeuwen erom. Ze zijn verslaafd, zonder dat ik het door had volgens Nicholas Carr, auteur van ‘het ondiepe, hoe onze hersenen omgaan met internet’.
Ineens bedenk ik dat ik die onderste balk met iconen, die mijn hersenen zo in de greep houdt, ook kan laten verdwijnen door iets te wijzigen aan de instellingen. Een weldadige rust ontstaat. Ik kan nergens meer heen; er zijn geen uitwegen meer voor mijn gebrek aan concentratievermogen. Zowel Foley als Carr zouden trots op me zijn. Dankzij beiden ben ik me er tegenwoordig van bewust dat ik steeds dommer word. Dat ik steeds minder vaak een ingewikkeld boek uitlees van begin tot einde. Dat mijn hersens blijer worden van korte krachtige teksten dan van goed geschreven essays en boeken. Kleine brokken informatie die doorverwijzen naar andere informatie, ondersteund met duidelijke koppen en illustraties. Mijn hersens zijn veranderd en blijven veranderen – dat heet neuro-plasticiteit. Ze zijn nog steeds nieuwsgierig. Hongerig naar informatie. Maar het diepe denken waar de mens door het lezen van boeken steeds beter in werd de afgelopen eeuwen, ben ik aan het verleren. En dat terwijl er zoveel extreem complexe problemen zijn in de wereld op dit moment. Daar heb ik die hersens wel voor nodig.
Dankzij Foley voel ik mij strijdlustig. Die hersens moeten weer aan het werk. Voor zover ze echt op ‘leisure-standje’ stonden de laatste jaren. Foley stelt dat de moderne mens alleen maar uit is op genot in het hier en nu. Zo kan ik toch niet zijn? De manier waarop het internet is opgebouwd faciliteert dit volgens Carr. ‘Zullen we kijken wat voor rare dingen er op Markplaats worden aangeboden?’ Zegt mijn vriendje zondagochtend in bed, nadat hij midden in een gesprek om mijn iPhone vraagt om even iets te op te zoeken. Een relatie, een hond, beterschap (hij is al een paar dagen ziek). Voor je het weet ben je onderdeel geworden van de wereld van marktplaats – ‘immersion’ noemt Foley dat. Van profiel naar profiel; wat bezielt die blonde vrouw uit Baarn om vluchtige seksuele contacten op Markplaats te zoeken? Het diepere gesprek, de unieke gedachten zijn verdwenen. En dat geldt niet alleen voor haar. Het blijft allemaal aan de oppervlakte. We denken niet meer. Om echt gelukkig te worden in een relatie moet je volgens Foley – die telkens nieuwe filosofen ten tonele roept om zijn argumenten kracht bij te zetten – meer focussen op ‘detachment’ dan op het continu samen zijn. Lastig in een tijd waarin iedereen altijd overal is – op mailinglijsten, Facebook updates en groepsconversaties via what’s app. ‘Me-time’. Denk-tijd. Een boek uitlezen van begin tot eind en niet bijdragen aan die eindeloze stapel half gelezen exemplaren. Het gaat me lukken. Daar ben ik toch juist goed in?
Carr maakt dat ik me ook een slachtoffer voel. Ik wil mijn hersens niet aan de internetgoden over laten, om opnieuw geconfigureerd te worden zonder dat ik het door heb. Met terugwerkende kracht ben ik blij dat ik de iPad geweigerd heb, die ik kreeg voor mijn 5-jarig jubileum bij Squarewise. Een eerdere blogpost in de New York Times had mij er al op geattendeerd dat de iPad ongezond is. Je zult geneigd zijn om momenten waarop je normaal je gedachten de vrije loop laat, online te besteden. Terwijl het juist zo gezond is om je hersens af en niet te prikkelen en hun eigen gang te laten gaan. Alleen dan ontstaan originele gedachten en voorkom je copypaste gedrag. Net als ieder ander in dit tijdperk van het ‘ik’ zou ik maar wat graag origineel zijn. Waardoor ik net als de meeste van ons natuurlijk weer totaal niet origineel ben. “Conformity is the result of everyone striving for distinction in the same way”, aldus Foley.
Het voelt goed om stil te staan bij de tijd waarin we leven, de impact van de technologie die we gebruiken op onze hersens en de consequenties die dit heeft voor de manier waarop we met elkaar omgaan. Ik krijg er zelf de neiging van om een technologie- en internet-dieet te volgen en gedragscodes af te spreken met vrienden en naasten. Ook kijk ik kritisch naar mijn computer- en telefooninstellingen, neem ik meer tijd voor het lezen van boeken en daag ik mezelf uit te blijven denken. Een onrustig gevoel beklijft echter. Wat voor soort kinderen groeien er nu op? En zullen de generaties na ons nog wel diep na kunnen denken? Wat betekent dat voor de grote uitdagingen van deze tijd? Daar moet ik toch nog wat denkwerk aan wijden.